Co do zasady, każdy może odrzucić przypadający mu spadek. Nieco inaczej jest w przypadku spadkobiercy, który ogłosił upadłość. Z tego artykułu dowiesz się jak ogłoszenie upadłości wpływa na możliwość odrzucenia spadku.
Spis treści
Skutki ogłoszenia upadłości a spadek
Z chwilą ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania swoim majątkiem. Majątek ten jest odtąd podporządkowany specjalnemu celowi, jakim jest zaspokojenie wierzycieli realizujących swoje prawa w postępowaniu upadłościowym. Po ogłoszeniu upadłości nadal można nabyć pewne prawa majątkowe, czy to na podstawie czynności prawnej (np. otrzymać darowiznę), czy to z mocy prawa (np. zasiedzieć nieruchomość). Jednakże wszystko wejdzie w skład masy upadłości.
W przypadku upadłości, w sposób szczególny traktowany jest spadek. Polskie prawo spadkowe pozwala każdemu spadkobiercy odrzucić spadek. W tym celu powinien złożyć stosowne oświadczenie o odrzuceniu spadku. Ta zasada nie znajduje jednak zastosowania wobec osób, które ogłosiły upadłość. W przypadku spadkobiercy, który ogłosił upadłość, spadek zwykle zostanie przyjęty przez niego z mocy prawa. Poszczególne przypadki zostały omówione w dalszej części tego artykułu. Natomiast na temat odrzucenia spadku więcej przeczytasz w artykule: Odrzucenie spadku – jak odrzucić spadek?
Otwarcie spadku po dniu ogłoszenia upadłości
Jeżeli do spadku otwartego po dniu ogłoszenia upadłości powołany zostanie upadły, spadek z mocy prawa wchodzi do masy upadłości. Wynika to wprost z art. 119 Prawa upadłościowego. W takim przypadku syndyk lub spadkobierca nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku. Spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza, co chronić ma majątek upadłego przed jeszcze większym uszczupleniem. Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza polega bowiem na tym, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe wyłącznie do wysokości aktywów spadku. Zatem w przypadku zadłużonego spadku, spadkobierca w najgorszym wypadku powinien wyjść „na zero”.
Przykład: Paweł złożył wniosek o upadłość. Sąd, 10 grudnia 2023 r., wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości Pawła. Kilka tygodni później, 21 stycznia 2024 r., zmarł jego ojciec. Paweł, będąc jedynym spadkobiercą, z mocy prawa nabył spadek po ojcu z dobrodziejstwem inwentarza. Spadek wejdzie więc do masy upadłości. Ewentualne odrzucenie spadku nie wywarłoby żadnego skutku.
Przeczytaj także: Otwarcie spadku – co to znaczy, że spadek się otworzył?
Art. 119 Prawa upadłościowego
- Jeżeli do spadku otwartego po dniu ogłoszenia upadłości powołany zostaje upadły, spadek wchodzi do masy upadłości. Syndyk nie składa oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
- Jeżeli otwarcie spadku nastąpiło przed ogłoszeniem upadłości, a do chwili jej ogłoszenia nie upłynął jeszcze termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku i powołany spadkobierca oświadczenia takiego nie złożył, przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio.
- Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio w razie ustanowienia zapisów na rzecz upadłego.
Otwarcie spadku przed dniem ogłoszenia upadłości
Jeżeli otwarcie spadku nastąpiło przed ogłoszeniem upadłości, a do chwili jej ogłoszenia nie upłynął jeszcze termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku i powołany spadkobierca oświadczenia takiego nie złożył, to przepisy stosuje się tak, jakby otwarcie spadku nastąpiło po ogłoszeniu upadłości. Innymi słowy, jeśli w dniu ogłoszenia upadłości, spadkobierca może jeszcze złożyć oświadczenie o odrzuceniu lub przyjęciu spadku to następuje automatyczne przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Zatem w takim przypadku spadek także wejdzie do masy upadłości, bez potrzeby składania jakiegokolwiek oświadczenia. Spadek będzie przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
Przykład: Ojciec Pawła zmarł 21 stycznia 2024 r. Tydzień później Paweł złożył wniosek o ogłoszenie upadłości. Sąd, 20 lutego 2024 r., wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Do tego czasu Paweł nie złożył oświadczenia o odrzuceniu spadku. Paweł, chwilą ogłoszenia upadłości, tj. 20 lutego 2024 r., przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Tym samym spadek wejdzie do masy upadłości.
Odrzucenie spadku przed ogłoszeniem upadłości
Jeżeli otwarcie spadku nastąpiło przed ogłoszeniem upadłości, a spadkobierca zdążył odrzucić spadek to takie oświadczenie będzie ważne i skuteczne. Wówczas spadek nie wejdzie do masy upadłości, bo przypadnie innym spadkobiercom. W takiej sytuacji syndyk może jednak spróbować zaskarżyć oświadczenie o odrzuceniu spadku jako dokonane z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Przykład: Ojciec Pawła zmarł 21 stycznia 2024 r. Tydzień później Paweł złożył wniosek o ogłoszenie upadłości. Kilka dni później, 3 lutego 2024 r., złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku. Sąd, 20 lutego 2024 r., wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Z uwagi na odrzucenie spadku przed ogłoszeniem upadłości, spadek po ojcu nie wejdzie do masy upadłości. Syndyk może jednak spróbować zaskarżyć tę decyzję, z uwagi na podejrzenie pokrzywdzenia wierzycieli.
Co, jeśli spadkobierca odrzuci spadek po ogłoszeniu upadłości?
Oświadczenie upadłego, jeżeli zostało złożone po ogłoszeniu upadłości, jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości. Nie wywoła więc żadnych skutków prawnych w stosunku do takiej masy i jej wierzycieli. Natomiast spadek zostanie automatycznie przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Skutek będzie zatem taki, jakby oświadczenie o odrzuceniu spadku nie zostało złożone.
Wyjątek – wątpliwy skład spadku
Od opisanych wyżej reguł jest pewien wyjątek wskazany art. 121 Prawa upadłościowego. W tym przepisie przewidziano możliwość wyłączenia spadku z masy upadłości, jeżeli w skład spadku wchodzą wierzytelności i prawa wątpliwe co do istnienia lub możliwości ich wykonania albo też składniki majątkowe wchodzące w skład spadku są trudno zbywalne, bądź z innych przyczyn wejście spadku do masy upadłości nie byłoby korzystne dla postępowania upadłościowego.
Chodzi więc o taki spadek, który nie nadaje się do spieniężenia lub jest trudno zbywalny. Spadek można wyłączyć z masy również wtedy, gdy jest obciążony długami w takim rozmiarze, że dla wierzycieli jego wejście do masy upadłości nie jest korzystne.
Przeczytaj także: Co to jest spadek i co wchodzi w skład spadku?
Art. 121 Prawa upadłościowego
- Jeżeli w skład spadku wchodzą wierzytelności i prawa wątpliwe co do istnienia lub możliwości ich wykonania, można wyłączyć spadek z masy upadłości.
- Spadek podlega wyłączeniu, jeżeli składniki majątkowe wchodzące w skład spadku są trudno zbywalne albo z innych przyczyn wejście spadku do masy upadłości nie byłoby korzystne dla postępowania upadłościowego.
- Postanowienie o wyłączeniu spadku z masy upadłości wydaje z urzędu sędzia-komisarz. Na postanowienie przysługuje zażalenie upadłemu i wierzycielom.
Upadłość konsumencka a zapis windykacyjny
Zasady dotyczące odrzucenia spadku przez osobę, która ogłosiła upadłość stosuje się odpowiednio w przypadku zapisów windykacyjnych. Dlatego, po ogłoszeniu upadłości, ewentualnie oświadczenie o odrzuceniu zapisu windykacyjnego, będzie bezskuteczne.
