Zarząd sukcesyjny to rozwiązanie pomagające przetrwać firmie po śmierci jej właściciela. Kto to jest i jakie uprawnienia ma zarządca sukcesyjny? Jak powołać zarządcę sukcesyjnego? Czy warto to zrobić? Ten artykuł rozwieje Twoje wątpliwości.
Spis treści
Po co powstał zarząd sukcesyjny?
Najprościej mówiąc zarząd sukcesyjny służy temu, aby przedsiębiorstwo przetrwało po śmierci jego właściciela (przedsiębiorcy). Zarządca sukcesyjny niejako „wchodzi w buty” przedsiębiorcy, który za swojego życia aktywnie prowadził firmę. Ma on za zadanie przeprowadzić przedsiębiorstwo przez okres od śmierci właściciela firmy do ustabilizowania jej sytuacji prawnej i ekonomicznej.
25 listopada 2018 r. weszła w życie ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Ustawa ta wprowadziła do naszego systemu prawnego całkowicie nowe rozwiązanie – zarząd sukcesyjny. Wprowadzenie zarządu sukcesyjnego stanowiło uzupełnienie istotnej luki prawnej, którą do tej pory można było próbować wypełnić innymi konstrukcjami prawnymi. Chodziło o kompleksowe uregulowanie kwestii prawnych związanych z sukcesją przedsiębiorstwa po śmierci przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną.
Czy to się udało? Do pewnego stopnia tak. Ustawa o zarządzie sukcesyjnym naprawiła najistotniejsze problemy związane z dziedziczeniem przedsiębiorstwa. Sytuacja spadkobierców przedsiębiorcy jest teraz zdecydowanie lepsza niż przed obowiązywaniem tejże ustawy. Wprowadzone rozwiązanie nie jest jednak idealne i wciąż pozostają aspekty dziedziczenia firmy, które wymagają uregulowania lub poprawy. Niemniej, jeśli prowadzisz przedsiębiorstwo lub jesteś spadkobiercą przedsiębiorcy to stanowczo powinieneś zainteresować się zarządem sukcesyjnym.
Dzięki wskazaniu zarządcy za życia i zgłoszeniu do CEIDG:
- przedsiębiorstwo zachowuje pełną płynność działania,
- zarządca natychmiast po śmierci przedsiębiorcy może zająć się prowadzeniem firmy (bez konieczności załatwiania spraw u notariusza),
- umowy z pracownikami pozostaną w mocy,
- można zachować ciągłość wykonywania kontraktów,
- zarządca może szybko uzyskać potwierdzenie możliwości wykonywania koncesji, zezwoleń itd.
Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego
Zarządcę sukcesyjnego może powołać sam przedsiębiorca. Jeśli tego nie zrobi to po jego śmierci mogę tego dokonać osoby wyraźnie wskazane w ustawie o czym przeczytasz w dalszej części tego artykułu.
W szczególnych przypadkach zarządca sukcesyjny może zostać powołany przez sąd. Sytuacja taka może mieć miejscem tylko w przypadku odwołania zarządcy sukcesyjnego przez sąd i tylko na wniosek uprawnionych osób, które jednocześnie wskażą osobę mającą pełnić funkcje kolejnego zarządcy sukcesyjnego.
Niezależnie od tego kto powołuje zarządcę sukcesyjnego, proces zmierzający do jego ustanowienia składa się z trzech kroków:
- powołanie zarządcy sukcesyjnego,
- udzielenie przez osobę powołaną na zarządcę sukcesyjnego zgody na pełnienie tej funkcji,
- dokonanie wpisu w CEIDG.
Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę
Przedsiębiorca może powołać zarządcę sukcesyjnego poprzez wskazanie określonej osoby do pełnienia tej funkcji albo poprzez zastrzeżenie, że z chwilą jego śmierci funkcję tę obejmie wybrany przez przedsiębiorcę prokurent. Drugi przypadek oczywiście może mieć miejsce, gdy uprzednio został powołany prokurent. Przedsiębiorca może powołać zarządcę tylko na jeden ze wskazanych sposobów. Powołanie powinno odbyć się w formie pisemnej.
Możliwe jest także powołanie przez przedsiębiorcę innego, alternatywnego zarządcy sukcesyjnego. Taka osoba określana jest jako podstawiony albo dalszy zarządca sukcesyjny. Pełni on funkcję „rezerwowego”. Przedsiębiorca może go powołać na wypadek, gdyby zarządca sukcesyjny powołany w pierwszej kolejności zrezygnował z pełnienia tej funkcji albo nie mógł jej pełnić z powodu śmierci, ograniczenia lub utraty zdolności do czynności prawnych. Rezerwowy zarządca zostanie zarządcą sukcesyjnym także wtedy, gdy pierwsza osoba nie będzie mogła pełnić tej funkcji z uwagi na orzeczony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. W sytuacji, gdy powołanych zostanie dwóch zarządców i pierwszy z nich zostanie odwołany, rolę zarządcy sukcesyjnego także pełnił będzie dalszy zarządca sukcesyjny.
Dla skutecznego ustanowienia zarządcy sukcesyjnego konieczne jest dokonanie wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG).
Ustanowienie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy
Śmierć przedsiębiorcy powoduje otwarcie spadku i otwiera możliwość objęcia pozostawionej firmy zarządem sukcesyjnym. Jeśli zarządca został prawidłowo powołany za życia przez przedsiębiorcę to w momencie śmierci właściciela może natychmiast przejąć stery firmy. Może się zdarzyć, że przedsiębiorca nie powołał zarządcy lub zrobił to nieprawidłowo. Wówczas ustanowienie zarządcy sukcesyjnego może nastąpić przez osoby wyraźnie wskazane w art. 12 ustawy. Są to:
- małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku,
- spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek,
- spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.
Po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydaniu europejskiego poświadczenia spadkowego zarządcę powołać może jedynie właściciel przedsiębiorstwa w spadku.
W praktyce zdarza się, że obok małżonka zmarłego przedsiębiorcy występują równolegle inne osoby uprawnione do powołania zarządcy sukcesyjnego. Mogą to być spadkobiercy ustawowi, spadkobiercy testamentowi, zapisobierca windykacyjny lub właściciel przedsiębiorstwa w spadku po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. W takiej sytuacji jednomyślny wybór zarządcy może być problematyczny. W ustawie o zarządzie sukcesyjnym zostało to przewidziane. W takim przypadku nie jest wymagana jednomyślność wszystkich uprawniony. Do powołania zarządcy sukcesyjnego wystarczy wówczas zgoda osób, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85%.
Jeżeli powołanie zarządcy sukcesyjnego następuje po śmierci przedsiębiorcy to konieczne jest udanie się do notariusza. Należy przed nim złożyć odpowiednie oświadczenie o powołaniu zarządcy sukcesyjnego. Wówczas to notariusz zgłasza powołanie zarządcy do CEIDG.
Kto może być zarządcą sukcesyjnym?
Zarządcą sukcesyjnym może być w zasadzie każda pełnoletnia osoba. Ustawa nie stawia szczególnych wymagań względem osoby, która ma pełnić funkcję zarządcy sukcesyjnego. Może nim zostać praktycznie każda osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie ma przy tym znaczenia, czy osoba powoływana na zarządcę sukcesyjnego jest jakkolwiek spokrewniona z przedsiębiorcą. Może to być zatem także np. kolega lub zaprzyjaźniony prawnik. Przepisy nie stawiają także żadnych wymagań dotyczących posiadania doświadczenia w zakresie zarządu majątkiem.
Zarządcą sukcesyjnym nie może być:
- osoba niepełnoletnia lub ubezwłasnowolniona,
- osoba, wobec której prawomocnie orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej lub środek karny albo środek zabezpieczający w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wykonywanej przez przedsiębiorcę, lub działalności gospodarczej w zakresie zarządu majątkiem,
- osoba prawna (np. spółka, fundacja).
Kompetencje, obowiązki i uprawnienia zarządcy sukcesyjnego – co może zarządca sukcesyjny?
Zarządca sukcesyjny przede wszystkim:
- wykonuje prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy wynikające z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz te wynikające z prowadzenia przedsiębiorstwa „w spadku”,
- może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej lub poszczególnych czynności (nie może jednak przenieść zarządu sukcesyjnego na inną osobę),
- może pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej lub prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz brać udział w postępowaniach administracyjnych, podatkowych i sądowo-administracyjnych w tych sprawach.
Do podstawowych kompetencji zarządcy sukcesyjnego można zaliczyć:
- możliwość dokonywania czynności w zakresie tzw. zwykłego zarządu,
- w zakresie przekraczającym zwykły zarząd – możliwość dokonywania czynności po uzyskaniu zgody właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, którym w chwili dokonywania czynności przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, a w braku uzyskania takiej zgody – za zezwoleniem sądu,
- możliwość zaciągania zobowiązań, które są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku,
- dokonywanie czynności prawnych i faktycznych związanych z zatrudnieniem w przedsiębiorstwie, w tym regulowanie zobowiązań wobec osób zatrudnionych,
- zawieranie, wykonywanie i rozwiązywanie umów, w tym także umów zawartych przed śmiercią przedsiębiorcy, o ile nie wygasły,
- regulowanie zobowiązań prywatnoprawnych i publicznoprawnych związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa,
- występowanie w postępowaniach cywilnych, administracyjnych, podatkowych, przed sądami administracyjnymi oraz w postępowaniach pozasądowych w sprawach dotyczących przedsiębiorstwa,
- dysponowanie rachunkiem bankowym przedsiębiorcy wykorzystywanym przy prowadzeniu przedsiębiorstwa.
Nazwa firmy + „w spadku”
Każde przedsiębiorstwo prowadzone przez osobę fizyczną na podstawie wpisu do CEIDG ma swoją nazwę. Zgodnie z ustawą o zarządzie sukcesyjnym sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku zarządca sukcesyjny posługuje się dotychczasową nazwą (firmą) przedsiębiorcy z dodatkowym oznaczeniem „w spadku”.
Przykład: Adam prowadził przedsiębiorstwo o nazwie „Przeprowadzki i Remonty Adam Nowak”. Za życia ustanowił swojego syna zarządcą sukcesyjnym. Po jego śmierci syn pełniąc funkcję zarządcy sukcesyjnego w sprawach dotyczących pozostawionej firmy będzie posługiwał się nazwą „Przeprowadzki i Remonty Adam Nowak w spadku”.
Przedsiębiorstwo w spadku posługuje się dotychczasowym NIP, jest podatnikiem podatków, m.in. VAT, akcyzy, podatku dochodowego, podatku tonażowego, podatku okrętowego czy podatku od gier hazardowych. Na fakturach VAT i innych dokumentach podatkowych należy używać oznaczenia przedsiębiorstwa np.: „Przeprowadzki i Remonty Adam Nowak w spadku”.
Jak długo trwa zarząd sukcesyjny?
Zarząd sukcesyjny nie może być sprawowany bezterminowo i w pewnym momencie musi wygasnąć. Wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego znaczy tyle, że został on definitywnie zakończony. Nie jest możliwe ponowne ustanowienie zarządu sukcesyjnego.
Zasadą jest, że zarząd sukcesyjny wygasa po upływie 2 lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Z ważnych przyczyn możliwe jest sądowe przedłużenie tego terminu do 5 lat. Należy wówczas złożyć wniosek o przedłużenie zarządu sukcesyjnego wraz z uzasadnieniem precyzującym okoliczności wywołujące potrzebę przedłużenia zarządu.
Od powyższej reguły są wyjątki, gdy zarząd sukcesyjny może wygasnąć wcześniej. Zarząd sukcesyjny wygasa, gdy:
- w ciągu dwóch miesięcy nikt nie przyjął spadku. Chodzi tutaj nie tylko o spadkobierców, ale także zapisobierców windykacyjnych, jeśli przedmiotem zapisu było przedsiębiorstwo albo udział w nim. Taka sytuacja może wystąpić, jeśli:
- przedsiębiorca nie pozostawił po sobie żadnych spadkobierców oraz gdy żaden ze spadkobierców nie dożył otwarcia spadku (lub zmarli równocześnie z przedsiębiorcą),
- żaden ze spadkobierców przedsiębiorcy nie przyjął spadku w ciągu 2 miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy,
- zapisobierca windykacyjny nie przyjął zapisu windykacyjnego, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie.
Uwaga! to rozwiązanie wprowadzone w ustawie o zarządzie sukcesyjnym może być mylone z 6-miesięcznym terminem do złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku. Te dwa terminy są niezależne. Jeśli jednak w spadku znajduje się przedsiębiorstwo to niedotrzymanie 2-miesięcznego terminu do przyjęcia spadku spowoduje wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego. Wciąż jednak będzie możliwe przyjęcie albo odrzucenie spadku zgodnie z regułami ustalonymi w Kodeksie cywilnym.
- jedna osoba nabyła w całości pozostawione przedsiębiorstwo. Chodzi o sytuację, gdy jedna osoba nabywa wyłączną własność całego przedsiębiorstwa. Do takiego sytuacji może dojść w sytuacji, gdy:
- prawo do całości przedsiębiorstwa nabędzie w całości jeden spadkobierca,
- zapisobierca windykacyjny nabędzie prawo do zapisu windykacyjnego obejmującego całość przedsiębiorstwa,
- jedna dowolna osoba na skutek nabędzie przedsiębiorstwo albo udziału w nim, jeśli dysponowała dotychczas udziałem w tym przedsiębiorstwie w taki sposób, że na skutek czynności prawnej staje się ona jego właścicielem w całości (także jeśli nabycie nastąpiło np. poprzez wniesienie przedsiębiorstwa aportem do spółki).
- upłynął miesiąc od dnia wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEIDG i nie powołano kolejnego zarządcy. Ustawa przewiduje obowiązek niezwłocznego zgłoszenia informacji o tym, że zarządca sukcesyjny przestał pełnić swoją funkcję. Powodem takiego stanu rzeczy może być jego śmierć, ograniczenie lub utrata zdolności do czynności prawnych, odwołanie, rezygnacja oraz uprawomocnienie się orzeczenia o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej. Po złożeniu wniosku zarządca sukcesyjny zostaje wykreślony z CEIDG. Jeśli w ciągu miesiąca od dnia wykreślenia nie zostanie powołany kolejny zarządca to zarząd sukcesyjny wygasa.
- Ogłoszono upadłość przedsiębiorcy. Wówczas zarząd sukcesyjny wygasa z dniem ogłoszenia upadłości. W związku z nowelizacją prawa upadłościowego wprowadzona została (w art. 7 ustawy Prawo upadłościowe) możliwość ogłoszenia upadłości zmarłego przedsiębiorcy, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości złożony został w terminie roku od dnia jego śmierci. Jeśli sąd ogłosi upadłość zmarłego przedsiębiorcy to zarząd sukcesyjny wygaśnie. W przypadku, gdy postanowienie o ogłoszeniu upadłości zostało wydane po śmierci przedsiębiorcy, informację o wydaniu postanowienia w tym zakresie sąd upadłościowy zgłasza niezwłocznie do CEIDG, nie później niż w dniu roboczym następującym po dniu jego wydania.
- Dokonano działu spadku obejmującego przedsiębiorstwo. Wówczas zarząd sukcesyjny wygasa z dniem dokonania działu spadku. Dział spadku może nastąpić przed sądem na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców (wówczas sąd wydaje orzeczenie) albo poprzez umowę o dział spadku zawartą przed notariuszem.
Odpowiedzialność zarządcy sukcesyjnego
Konstrukcja zarządu sukcesyjnego opiera się na założeniu, że zarządca sukcesyjny działa w imieniu własnym i na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. Zaciągnięte przez zarządcę sukcesyjnego zobowiązania i nabywane przez niego prawa w ramach prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku od razu wchodzą do majątku przedsiębiorstwa w spadku. Jednocześnie, zgodnie z art. 32 ustawy o zarządzie sukcesyjnym, za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku solidarną odpowiedzialność ponoszą właściciele tego przedsiębiorstwa.
Zarządca sukcesyjny, zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy, co do zasady nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku. Należy jednak zaznaczyć, że chodzi tutaj o odpowiedzialność w stosunkach zewnętrznych, czyli np. wobec kontrahentów i klientów firmy. Jeśli zaś chodzi o stosunki wewnętrzne to osoby powołujące zarządcę sukcesyjnego mogą umówić się z nim inaczej.
Zgodnie z art. 33 ust 2 zarządca sukcesyjny ponosi jednak odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków. By pociągnąć zarządcę sukcesyjnego do odpowiedzialności na tej podstawie konieczne jest udowodnienie, że zachował się on w taki sposób, że wyrządził szkodę swoim zachowaniem. Ponadto konieczne jest wykazanie związku przyczynowego między zachowaniem zarządcy sukcesyjnego a powstałą szkodą. Innymi słowy właściciele spadku powinni:
- wskazać zachowanie zarządcy,
- udowodnić, że zarządca sukcesyjny faktycznie postąpił w ten sposób,
- wykazać, że to zachowanie jest przyczyną powstania szkody.
Kolejnym przypadkiem jest sytuacja, gdy właściciele przedsiębiorstwa zawarli z zarządcą sukcesyjnym umowę. Wówczas, w przypadku jej niewykonania lub nienależytego wykonania, zarządca może ponosić odpowiedzialność w związku z odpowiedzialnością kontraktową. Podstawy takiego roszczenia można upatrywać w art. 471 i następnych Kodeksu cywilnego.
Zarządca sukcesyjny może także ponieść odpowiedzialność za szkodę wywołaną niezłożeniem bądź nieterminowym złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. podstawie wprowadzonego art. 21 ust. 2a ustawy Prawo upadłościowe, zarządca sukcesyjny został zaliczony do kategorii podmiotów odpowiadających za szkodę wywołaną niezłożeniem bądź nieterminowym złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. 30-dniowy termin na złożenie wniosku biegnie od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego.
Zarząd sukcesyjny a NIP
Numer identyfikacji Podatkowej nie wygasa wraz ze śmiercią przedsiębiorcy, tylko przechodzi na przedsiębiorstwo w spadku, do czasu wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.
W przypadku, gdy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony, przedsiębiorstwo w spadku może, do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, podawać NIP przedsiębiorcy. Osoba, która jest uprawniona do kontynuowania prowadzenia przedsiębiorstwa pod firmą przedsiębiorcy, musi zgłosić tę kontynuację naczelnikowi urzędu skarbowego.
Jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i nie dokonano zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego, podawanie NIP lub firmy przedsiębiorcy nie wywołuje skutków podatkowych dla przedsiębiorstwa w spadku.
Zarząd sukcesyjny a podatki
Przede wszystkim należy zaznaczyć, ze podatnikiem po śmierci przedsiębiorcy nie będzie zarządca sukcesyjny chociaż to on jest zasadniczo zobowiązany do wykonywania zobowiązań podatkowych. Do czasu ustanowienia zarządcy te zadania spoczywają na osobach upoważnionych do dokonywania czynności zachowawczych.
Przedsiębiorstwo w spadku kontynuuje rozliczanie podatków na dotychczasowych zasadach.
W sytuacji śmierci małżonka przedsiębiorcy, gdy firma stanowiła ich majątek wspólny, a zmarły nie prowadził działalności gospodarczej, podatnikiem od całości przychodów będzie przedsiębiorca, który nadal prowadzi działalność gospodarczą. Całość dochodu z tytułu prowadzenia przedsiębiorstwa podlega więc opodatkowaniu wyłącznie przez żyjącego współmałżonka, z pominięciem praw do udziału w zysku nabywców udziału zmarłego małżonka.
Dla celów opodatkowania podatkiem dochodowym przyjmuje się, że żyjący współmałżonek jest właścicielem całego przedsiębiorstwa, w tym również udziału zmarłego małżonka oraz innych, nabytych w tym okresie składników majątku przedsiębiorstwa, w szczególności w zakresie:
- rozliczania kosztów uzyskania przychodów,
- wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów,
- zwolnień i ulg podatkowych oraz
- obniżenia dochodu, podstawy opodatkowania lub podatku.
Zarząd sukcesyjny a koncesje, zezwolenia, licencje
Po śmierci przedsiębiorcy co do zasady nie wygasają automatycznie uzyskane przez niego zezwolenia, koncesje i licencje. Wyjątkiem od tej reguły są takie decyzje, które mogą zostać wydane wyłącznie wobec osoby fizycznej (np. licencja doradcy restrukturyzacyjnego).
Zezwolenie, koncesje i licencje nie pozostają w mocy na zawsze i wygasają, gdy:
- nie został ustanowiony zarząd sukcesyjny i upłynie sześć miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy,
- został ustanowiony zarząd sukcesyjny, upłynęły trzy miesiące od jego ustanowienia a zarządca sukcesyjny nie złożył do odpowiedniego organu administracji publicznej wniosku o potwierdzenie możliwości wykonywania danej decyzji.
Zarządca powinien więc potwierdzić możliwość dalszego wykonywania decyzji wydanej dla przedsiębiorstwa. W tym celu musi
- przedłożyć we właściwym urzędzie dokumenty, które potwierdzają spełnienie warunków niezbędnych do uzyskania tej decyzji, oraz
- oświadczyć, że przyjmuje wszystkie warunki zawarte w decyzji i zobowiązuje się do wykonania związanych z nią obowiązków.
Zarząd sukcesyjny a działalność regulowana
W przypadku działalności regulowanej, wpisy w rejestrach działalności regulowanej nie zostaną wykreślone pod warunkiem, że w ciągu miesiąca od dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego, zarządca sukcesyjny złoży:
- wniosek o zmianę wpisu (o dopisanie zwrotu „w spadku”), wskazując imię i nazwisko zarządcy sukcesyjnego oraz jego numer PESEL i numer identyfikacji podatkowej (NIP), o ile taki numer posiada,
- oświadczenie, że spełnione są warunki wymagane do wykonywania danej działalności (warunki o charakterze osobistym powinien spełnić zarządca albo osoba zatrudniona w przedsiębiorstwie).
Czynności zachowawcze przed powołaniem zarządcy sukcesyjnego
Jeśli przedsiębiorca nie ustanowił za życia zarządcy to między jego śmiercią a wyznaczeniem zarządcy sukcesyjnego przez osoby uprawnione może minąć trochę czasu. Firma pozostaje wówczas w pewnym zawieszeniu. Nikt nie stoi za jej sterami.
W takim przypadku ustawa upoważnia niektóre osoby do dokonywania tzw. czynności zachowawczych. Czynności zachowawczych przed ustanowieniem zarządcy dokonywać mogą:
- małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, lub
- spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy albo
- spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy albo zapisobierca windykacyjny, któremu zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku.
jako przykład czynności zachowawczych można wskazać:
- dokonywanie czynności koniecznych do zachowania majątku lub możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku,
- zaspokajanie wymagalnych roszczeń i przyjmowanie należności wynikających ze zobowiązań przedsiębiorcy,
- zbywanie aktywów obrotowych (tj. materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym),
- zawieranie pisemnych porozumień o kontynuacji stosunku pracy z zatrudnionymi pracownikami do czasu ustanowienia i zakończenia zarządu sukcesyjnego albo do upływu czasu przeznaczonego na wyznaczenie zarządcy sukcesyjnego,
- posługiwanie się nazwą firmy z dodatkowym oznaczeniem „w spadku”,
- dokonywanie zapłaty za dostarczone do firmy towary i usługi,
- wydawanie towarów zakupionych wcześniej,
- sprzedawanie produktów które się łatwo psują.
Zarząd sukcesyjny to rozwiązanie tymczasowe!
Należy to wyraźnie podkreślić: zarząd sukcesyjny to rozwiązanie tylko tymczasowe. Przede wszystkim ustanowienie zarządcy sukcesyjnego nie może zwalniać spadkobierców z zadania polegającego na określeniu dalszych kierunków rozwoju przedsiębiorstwa. Po ustanowieniu zarządcy sukcesyjnego powinno się jak najprędzej rozważyć, jak ma wyglądać przyszłość firmy. Przejęcie przez zarządcę sukcesyjnego obowiązków zmarłego przedsiębiorcy jest w tym bardzo pomocne, ale zarząd sukcesyjny trwa tylko przez określony czas. Trzeba więc zawczasu przygotować plan działania, by wiedzieć co robić, gdy zarządca sukcesyjny zakończy swoją rolę.
Czy można kontynuować działalność firmy bez ustanowienia zarządcy?
Tak, można. Będzie to jednak problematyczne i znacznie bardziej skomplikowane niż w przypadku ustanowienia zarządcy sukcesyjnego. Pójście tą drogą wywoła wiele praktycznych i formalnych problemów. W przypadku nieustanowienia zarządcy sukcesyjnego wszystkie czynności związane z dalszym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa spoczywają na barkach spadkobierców. Natomiast jeśli został uczyniony zapis windykacyjny to obowiązek ten spoczywa na zapisobiercy windykacyjnym i spadkobiercach.
Co szczególnie istotne, do czasu prawomocnego stwierdzenia nabycia przedsiębiorstwa (przez sąd lub notarialnie) działania związane z działaniem firmy powinny być podejmowane wspólnie przed spadkobierców i zapisobiercę windykacyjnego. Praktyka pokazuje, że takie ukształtowanie sprawy jest bardzo niekorzystne dla firmy. Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że podjęcie każdej decyzji wymaga woli i zgody wszystkich uprawnionych. Jest to szczególnie ważne, przy dyspozycjach, które wymagają natychmiastowego wdrożenia. Nawet najmniejszy spór między uprawnionymi może wówczas skutkować zablokowaniem działań, zmierzających do przeprowadzenia firmy przez ten trudny czas. Właśnie w celu uniknięcia takich sytuacji powstał zarząd sukcesyjny.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw.