Chwila otwarcia spadku jest niezmiernie ważna dla dopełnienia wszelkich formalności spadkowych. Jej dokładne określenie jest istotne, gdyż stanowi punkt odniesienia dla wielu ustaleń. Z tego artykułu dowiesz się co to jest otwarcie spadku oraz jakie są jego skutki.
Spis treści
Co to znaczy, że spadek się otworzył?
„Otwarcie spadku” jest pojęciem o charakterze technicznoprawnym i oznacza chwilę śmierci spadkodawcy oraz związane z nią dziedziczenie. Innymi słowy mówiąc, że spadek po kimś się otworzył, mamy na myśli to, że dana osoba zmarła, a jej majątek „zmienił się” w spadek. Z chwilą śmierci spadkodawcy należące do niego prawa i obowiązki stają się spadkiem i w drodze dziedziczenia przechodzą na spadkobierców.
Więcej na temat spadku możesz przeczytać w artykule Co to jest spadek i co wchodzi w skład spadku?.
Chwila otwarcia spadku
Warto zauważyć, że Kodeks cywilny mówi o chwili, a nie o dniu śmierci spadkodawcy. Moment otwarcia spadku oznacza się bowiem nie tylko co do dnia, ale i co do godziny, a nawet – jeżeli to jest możliwe – co do minuty. Dokładność w określeniu chwili śmierci okazuje się szczególnie uzasadniona wówczas, gdy dwie osoby, które wzajemnie byłyby powołane z ustawy do dziedziczenia po sobie w najbliższej kolejności (np. małżonkowie), zmarły tego samego dnia. W zależności od tego, czy śmierć ich nastąpiła jednocześnie, czy też w dającym się ustalić odstępie czasowym, krąg spadkobierców dziedziczących z ustawy po każdej z tych osób, jak również skład spadku będą przedstawiać się w inny sposób.
Dokumentem, na podstawie którego ustala się chwilę śmierci człowieka, jest akt zgonu, w którym zamieszcza się m.in. datę i godzinę śmierci. Dokument taki jest aktem stanu cywilnego i w związku z tym ma szczególną moc prawną, ponieważ stanowi wyłączny dowód okoliczności w nim stwierdzonych.
Skutki otwarcia spadku
Otwarcie spadku wywołuje wiele skutków. Najważniejsze wśród nich to:
- dziedziczenie, czy mówiąc precyzyjniej zmiana podmiotu praw i obowiązków składających się na spadek;
- nabycie zapisu windykacyjnego;
- początek biegu terminu na zakwestionowanie ważności testamentu;
- powstanie roszczenia o wykonanie zapisu zwykłego;
- rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia niektórych roszczeń związanych ze spadkiem;
- rozpoczęcie biegu 3-letniego terminu do wystąpienia z żądaniem uznania spadkobiercy za niegodnego;
- możliwe rozpoczęcie biegu terminu zasiedzenia przez współspadkobiercę nieruchomości stanowiącej element spadku.
Dlaczego istotne jest dokładne ustalenie chwili otwarcia spadku?
Dokładne ustalenie, kiedy spadkodawca zmarł, a mówiąc ściślej, kiedy spadek po nim się otworzył, jest sprawą zasadniczą przy dopełnianiu wszelkich formalności spadkowych. Chwila śmierci (otwarcia spadku) jest przyjmowana jako punkt odniesienia dla wielu ustaleń. Przede wszystkim na chwilę śmierci spadkodawcy ustala się:
- stan prawny właściwy do oceny skutków śmierci w kontekście prawa spadkowego (przepisy prawa często się zmieniają i co do zasady dziedziczenie odbywa się zgodnie z regułami obowiązującymi w chwili śmierci spadkodawcy);
- skład majątku, który jest przedmiotem dziedziczenia (ma to kluczowe znaczenie dla przeprowadzenia działu spadku oraz dla obliczenia należnego zachowku);
- krąg spadkobierców posiadających zdolność dziedziczenia (czyli kto może dziedziczyć);
- czy małżonek zmarłego pozostawał z nim w separacji oraz czy przysługuje mu uprawnienie do korzystania z mieszkania (lub domu) i urządzeń które się w nim znajdują;
- czy małżonek lub osoba bliska zmarłego zamieszkiwała wspólnie z nim;
- czy skuteczne jest powołanie spadkobiercy pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu;
- czy osoby uprawnione do zachowku spełniają kryteria pozwalające im domagać się kwoty pieniężnej w wysokości 2/3 udziału spadkowego.
Podstawa prawna
Kodeks cywilny: art. 924, 925.