Zdolność do dziedziczenia to zdolność do bycia spadkobiercą. Ustalenie kto może dziedziczyć jest bardzo ważne zarówno podczas planowania spadkowego jak i podczas załatwiania formalności spadkowych. Ten artykuł wyjaśnia, kto może być spadkobiercą, a więc kto może cokolwiek odziedziczyć.
Spis treści
Co to jest zdolność do dziedziczenia
Zdolnością do dziedziczenia nazywa się zdolność nabywania praw i obowiązków drogą dziedziczenia, a więc zdolność do nabycia spadku lub zapisu. Prościej mówiąc „zdolność do dziedziczenia” to zdolność do bycia spadkobiercą. Osoba, która nie posiada zdolności do dziedziczenia nie będzie więc mogła dziedziczyć. Zdolność do dziedziczenia ustala się na chwilę otwarcia spadku (więcej na ten temat możesz przeczytać w artykule Otwarcie spadku – co to znaczy, że spadek się otworzył?).
Ogólną zasadą jest, że zdolność do dziedziczenia przysługuje wtedy, gdy dana osoba żyje w chwili śmierci spadkodawcy (lub mówiąc ściślej: w chwili otwarcia spadku). Jeśli zaś chodzi o pozostałe podmioty (osoby prawne) to – co do zasady – powinny istnieć w chwili śmierci spadkodawcy.
Zdolność do dziedziczenia to zdolność do bycia spadkobiercą. Więcej na temat spadku możesz przeczytać w artykule Co to jest spadek i co wchodzi w skład spadku?.
Osoba fizyczna (czyli po prostu człowiek)
Zgodnie z przepisami nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku. Oznacza to, że zasadniczo dziedziczyć może jedynie taka osoba, którą w chwili śmierci spadkodawcy już żyje i jeszcze żyje. Mówi się, że żeby dziedziczyć należy „przeżyć spadkodawcę”.
Dziecko nienarodzone (nasciturus)
Szczególnym przypadkiem spadkobiercy jest tzw. nasciturus, czyli dziecko, które zostało poczęte przed śmiercią spadkodawcy, lecz do chwili jego zgonu jeszcze się nie urodziło. Takie dziecko również może dziedziczyć po spadkodawcy, ale pod warunkiem, że urodzi się żywe. Jeżeli dziecko urodzi się martwe, to nie dziedziczy po spadkodawcy i jest pomijane przy ustalaniu kręgu spadkobierców. Jeżeli dziecko urodzi się żywe i następnie umrze, to również jest spadkobiercą po spadkodawcy, nawet jeżeli jego śmierć nastąpi bardzo szybko, np. godzinę po urodzeniu.
Warto mieć przy tym na uwadze, żę w razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe. Domniemanie to można jednak podważyć – należy wówczas wykazać, że dziecko urodziło się martwe (bądź też płód został poroniony).
Cudzoziemiec
Konieczne jest także omówienie zasad dziedziczenia spadku przez spadkobiercę będącego cudzoziemcem – są one podobne do tych jakie obowiązują dla spadkobiercy będącego obywatelem polskim. Cudzoziemiec może dziedziczyć zarówno przedmioty majątkowe będące ruchomościami, jak i nieruchomości, przy czym w przypadku dziedziczenia testamentowego nieruchomości cudzoziemiec może być obowiązany do uzyskania stosownego zezwolenia na to nabycie. Zezwolenie jest wydawane na wniosek cudzoziemca, w drodze decyzji administracyjnej, przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, jeżeli sprzeciwu nie wniesienie Minister Obrony Narodowej, a w przypadku nieruchomości rolnych, jeżeli sprzeciwu nie wniesienie również minister właściwy do spraw rozwoju wsi.
Osoby prawne i jednostki nieposiadające osobowości prawnej
Spadkobiercami mogą być również osoby prawne oraz jednostki nieposiadające osobowości prawnej, czyli:
- Spółki prawa handlowego, czyli:
- Spółka jawna,
- Spółka partnerska,
- Spółka komandytowa,
- Spółka komandytowo-akcyjna,
- Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.),
- Prosta spółka akcyjna (PSA),
- Spółka akcyjna (S.A.),
- Fundacje,
- Organizacje pożytku publicznego,
- Gminy.
Fundacja ustanowiona w testamencie
Ciekawym wyjątkiem od ogólnej zasady, że podmiot musi istnieć w chwili śmierci spadkodawcy, jest fundacja ustanowiona w testamencie. Prawo pozwala, by po śmierci nasz majątek (lub jego część) został przeznaczony na utworzenie fundacji. Wymaga to jednak wyraźnego wskazania w testamencie. Fundacja taka zostanie spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu. Jeżeli zatem zmarły pozostawił po sobie testament, w którym zdecydował, żeby po jego śmierci utworzona została fundacja, to będzie ona spadkobiercą (pod warunkiem, że zostanie wpisana do rejestru).
Podstawa prawna
Kodeks cywilny: art. 927.
