Skarb Państwa jako spadkobierca – kiedy spadek przejmuje państwo?

W pewnych sytuacjach spadek zamiast trafić w ręce spadkobierców, zostaje przejęty przez Skarb Państwa. Może tak się zdarzyć nawet jeśli żyją bliscy krewni spadkodawcy. By temu zapobiec często wystarczające jest sporządzenie testamentu. Z tego artykułu dowiesz się, kiedy Skarb Państwa przejmuje spadek. Ponadto dowiesz się w jaki sposób zapobiec przejęciu spadku przez Skarb Państwa.

Ktoś zawsze musi dziedziczyć

Zgodnie z polskim prawem spadek nie może być bezdziedziczny. Dlatego w przypadku każdego spadku musi zostać ustalony jakiś spadkobierca. Zwykle spadkobiercami są małżonek, krewni lub najbliżsi przyjaciele spadkodawcy. Czasem część spadku przeznacza się wybranej fundacji.

Są jednak sytuacje, gdy spadek zostaje przejęty przez Skarb Państwa lub gminę ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jest tak dlatego, że Skarb Państwa należy do ostatniej grupy spadkobierców ustawowych. W dalszej części artykułu omówione zostaną przypadki, gdy spadkobiercą zostaje „państwo”.

Więcej na temat spadkobierców ustawowych przeczytasz w artykule: Dziedziczenie ustawowe, czyli kto dziedziczy, gdy nie ma testamentu.

Art.  935 KC
W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

Brak krewnych i brak testamentu

Skarb Państwa przejmie spadek przede wszystkim wtedy, gdy spadkodawca nie miał bliskich krewnych i nie sporządził testamentu. Zasadą jest, że dziedziczenie odbywa się na podstawie testamentu. Jeśli spadkodawca go nie sporządzi, to po jego śmierci nastąpi dziedziczenie ustawowe (beztestamentowe). Wówczas spadek w pierwszej kolejności przypada najbliższym krewnym tj. małżonkowi, dzieciom, wnukom. W dalszej kolejności uwzględniani są pozostali krewni (rodzice, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, dziadkowie). Gdy nikt z bliskich krewnych nie dożył otwarcia spadku to spadek przypadnie dziecku małżonka (pasierbowi). Jeśli jednak żadna ze wskazany osób nie dożyje otwarcia spadku to spadek przypadnie gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Gdy takiej gminy nie można ustalić, to spadek przypadnie bezpośrednio Skarbowi Państwa.

Nieważny testament

Państwo może przejąć spadek także wtedy, gdy spadkodawca co prawda sporządził testament, ale zrobił to niewłaściwe. Nieważny testament nie wywiera żadnych skutków prawnych. W takiej sytuacji rezultat jest taki sam, jak gdyby spadkodawca w ogóle nie sporządził testamentu. Dlatego jeśli spadkobierca sporządził nieważny testament i jednocześnie nie miał żadnych krewnych, spadek przejmie państwo jako spadkobierca ustawowy.

Przykład: Maciej przez ponad 30 lat żył ze swoją partnerką Zofią. Tworzyli udany związek. Nie byli jednak małżeństwem i nie posiadali dzieci. Maciej był jedynakiem, jego rodzice zmarli, nie miał żadnych innych krewnych. Sporządził testament, w którym powołał Zofię do całego spadku. Nie znając szczegółowych wymagań ustawowych, napisał testament na komputerze, wydrukował go i podpisał. Po śmierci Macieja sąd uznał jego testament za nieważny, a powołanie Zofii za bezskuteczne. W rezultacie cały majątek Macieja, w tym dom, przypadł gminie, na terenie której mieszkał.

Odrzucenie spadku przez wszystkich spadkobierców

Skarb Państwa odziedziczy majątek także wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy odrzucą spadek. Spadkobierca odrzucający spadek jest bowiem traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Odrzucić spadek może każdy spadkobierca, zarówno ten wskazany w testamencie jak i ten powołany z ustawy.

W takim przypadku przejęcie spadku przez państwo może być jednak pożądane. Zwykle odrzucenie spadku następuje, gdy podejrzewamy, że w jego skład mogą wchodzić również długi. Natomiast gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy i Skarb Państwa nie mogą spadku odrzucić.

Więcej na ten temat w artykule: Odrzucenie spadku – jak odrzucić spadek?

Pozostałe przypadki

W niektórych sytuacjach spadkobiercy, mimo iż mogą dziedziczyć, będą traktowani tak jakby nie dożyli otwarcia spadku. Chodzi przede wszystkim o sytuacje, gdy spadkobierca zostanie uznany za niegodnego dziedziczenia, zostanie wydziedziczony lub zrzeknie się spadku przed śmiercią spadkodawcy. Wówczas, jeśli nikt inny nie będzie mógł dziedziczyć, spadek przejmie państwo (gmina lub Skarb Państwa). By dowiedzieć się więcej na ten temat przeczytaj artykuł: Osoby traktowane jakby nie dożyły otwarcia spadku.

Co zrobić, żeby Skarb Państwa nie przejął spadku?

Najlepszym sposobem, żeby uchronić się przed przejęciem spadku przez państwo, jest sporządzenie testamentu. Należy przeanalizować swoją sytuację, rozpatrzyć możliwe scenariusze i zaplanować porządek dziedziczenia po śmierci. Warto przy tym uwzględnić różne scenariusze i przygotować testament na sytuacje, gdy któryś ze spadkobierców nie będzie chciał lub nie będzie mógł dziedziczyć.