Spadek to nie tylko aktywa, ale także długi. Czasem wejście w sytuację majątkową spadkodawcy może więc okazać się niekorzystne. Dlatego prawo przewiduje możliwość odrzucenia spadku. Można to zrobić na jeden z dwóch sposobów: notarialnie albo sądownie. Z tego artykułu dowiesz się jak skutecznie odrzucić spadek.
Spis treści
Odrzucenie spadku przed notariuszem
Spadek można odrzucić przed notariuszem albo przed sądem. Pierwsze rozwiązanie, czyli udanie się do notariusza z zamiarem odrzucenia spadku, jest rozwiązaniem zdecydowanie szybszym i zwykle wygodniejszym. Przed odrzuceniem spadku należy uprawdopodobnić notariuszowi okoliczność, że jest się spadkobiercą. W tym celu można np. przedłożyć notariuszowi odpis skrócony aktu urodzenia.
Chcąc złożyć przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku warto wcześniej umówić wizytę i zapytać o dokumenty i informacje, które należy przygotować. Zwykle notariusz poprosi o:
- odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy;
- podanie ostatniego adresu zamieszkania zmarłego;
- podanie danych osobowych spadkobiercy, który ma zamiar odrzucić spadek u notariusza;
- podanie danych osobowych spadkobierców, którzy dziedziczą w dalszej kolejności (jeżeli osoba odrzucająca spadek ma takie informacje);
- udzielenie informacji na temat ewentualnego testamentu spadkodawcy.
Warto mieć na uwadze, że podczas jednej wizyty u notariusza spadek może odrzucić kilku spadkobierców danej osoby. Nie ma więc przeszkód, by wszyscy krewni tego samego dnia udali się do notariusza by dokonać potrzebnych formalności.
Co ważne, notariusz ma obowiązek przygotować i wysłać do sądu spadku jeden wypis oświadczenia o odrzuceniu spadku. Zatem po wizycie u notariusza nie trzeba już iść do sądu.
Ile kosztuje notarialne odrzucenie spadku?
Złożenie przed notariuszem oświadczenia o odrzuceniu spadku kosztuje 61,50 zł.
Składa się na nią kwota 50,00 zł wynikająca z §8 pkt 9) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej oraz 11,50 zł podatku VAT (23%).
Ponadto, chcąc uzyskać wypis aktu notarialnego zawierającego oświadczenie o odrzuceniu spadku, należy liczyć się z opłatą 7,38 zł za każdą stronę wypisu.
Przeczytaj także: Notarialny Rejestr Testamentów (Nort) – Jak Zarejestrować Testament?
Art. 640 KPC
§ 1. Oświadczenie o prostym przyjęciu spadku lub z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku może być złożone przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Notariusz lub sąd prześle niezwłocznie oświadczenie, wraz z załącznikami, do sądu spadku. Notariusz nie przesyła oświadczenia, jeżeli zarejestrował akt poświadczenia dziedziczenia.
§ 2. Oświadczenia, o których mowa w paragrafie pierwszym, mogą być również składane w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku.
Odrzucenie spadku przed sądem
Spadek można także odrzucić przed sądem. Spadkodawca, chcąc skorzystać z tej możliwości, powinien udać się do sądu rejonowego, w którego okręgu znajduje się jego miejsce zamieszkania lub pobytu.
Wybierając drogę sądowego odrzucenia spadku spadkobierca może to zrobić na dwa sposoby. Przede wszystkim może odrzucić spadek składając oświadczenie ustnie do protokołu na posiedzeniu. W takim celu należy złożyć do sądu wniosek o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku, a sąd wyznaczy odpowiedni termin. Termin na odrzucenie spadku będzie zachowany, już wtedy, gdy wniosek o wyznaczenie posiedzenia zostanie wysłany w 6 miesięcznym terminie.
Drugim sposobem jest przygotowanie pisemnego oświadczenia z podpisem notarialnie poświadczonym i złożenie go do sądu (pocztą lub bezpośrednio w biurze podawczym sądu). Podpis na piśmie może poświadczyć notariusz lub konsul.
Ile kosztuje sądowe odrzucenie spadku?
Opłata od złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku wynosi 100 zł od każdej osoby, która odrzuca spadek.
Wysokość tej opłaty wynika wprost z art. 49 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Art. 1018 KC
§ 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne.
§ 2. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane.
§ 3. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym.
Termin na odrzucenie spadku
Jeśli spadkobierca chce odrzucić spadek, ma na to 6 miesięcy od dnia, w którym uzyska informację o powołaniu do spadku. Dla rozpoczęcie tego terminu konieczne jest uzyskanie informacji zarówno o zarówno o śmierci spadkodawcy, jak i o okolicznościach, z których wynika, że dziedziczy się majątek.
Jeżeli spadkobierca pozostawił testament, termin na odrzucenie spadku zacznie płynąć dopiero od momentu dowiedzenia się o treści testamentu.
W przypadku, gdy testamentu nie ma i dziedziczenie następuje na podstawie ustawy, termin ten w istocie zacznie biec od chwili dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy. Jeśli jednak powołanie do spadku wymaga odrzucenia spadku przez innych krewnych to termin na odrzucenie spadku należy liczyć dopiero od chwili, gdy dana osoba dowie się, że pozostali spadkobiercy nie chcą lub nie mogą dziedziczyć.
Nie ma tutaj znaczenia, w jaki sposób, w jakiej formie i od kogo zdobędzie się taką wiedzę. Musi to być jednak informacja na tyle wiarygodna, by można było – oceniając sprawę rozsądnie – uznać, że spadkobierca ma rzeczywistą wiedzę o danych okolicznościach (np. treści testamentu). Zatem dopóki do czasu nieotrzymania żadnych informacji o okolicznościach, które uzasadniają powołanie do spadku, termin na odrzucenie spadku nie rozpoczyna biegu.
Przeczytaj także: Jak udowodnić, że jest się spadkobiercą?
Skutki odrzucenia spadku
Odrzucenie spadku powoduje, że spadkobierca traci prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku i jest traktowany tak, jakby nie dożył chwili jego otwarcia.
Odrzucenie spadku może mieć wpływ na powołanie do dziedziczenia innych osób niż pierwotnie powołane do spadku. Jeśli któryś spadkobierca odrzuci spadek, przede wszystkim może dojść do zmiany osób powołanych do dziedziczenia, w tym zmiany kręgu spadkobierców ustawowych dochodzących w danej sytuacji do spadku (np. syn, odrzucając spadek, spowoduje dojście do spadku swoich dziadków, a rodziców spadkodawcy). W niektórych przypadkach może jednak dojść do zmiany udziałów, przysługujących pozostałym spadkobiercom (np. małżonek, odrzucając spadek w zbiegu z rodzicami spadkodawcy w braku innych krewnych, powoduje zwiększenie udziałów spadkowych rodziców bądź powoduje przyrost udziałów spadkobiercom testamentowym, chyba że co innego wynika z testamentu).
Czasami może nawet dojść do zmiany tytułu powołania do spadku spadkobiercy, który odrzuca spadek. Sytuacja taka będzie miała miejsce, np. wtedy, gdy będzie jedynym spadkobiercą testamentowym a jednocześnie będzie powołany do spadku z ustawy. Wówczas może odrzucić spadek z testamentu i przyjąć ten z ustawy.
Spadkobierca, odrzucając spadek, nie ma możliwości wskazania osoby, której miałby on przypaść.
Oświadczenia o odrzuceniu spadku nie można odwołać. Jeżeli po złożeniu oświadczenia spadkobierca złoży ponowne oświadczenie, należy uznać je za nieistniejące. Dlatego np. po odrzuceniu spadku przed notariuszem, nie można w toku sprawy o stwierdzenie nabycia spadku zmienić zdania i złożyć oświadczenia o przyjęciu spadku, choćby nawet termin do złożenia oświadczenia jeszcze nie minął.
Odrzucenie spadku przez pełnomocnika
Oświadczanie o odrzuceniu spadku można złożyć przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo, pod rygorem nieważności, wymaga formy pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo takie powinno wskazywać spadek, którego dotyczy.
Skutki biernego zachowania i nieodrzucenia spadku w terminie
Jeśli termin na odrzucenie spadku zacznie swój bieg i spadkobierca nie zdąży złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku to automatycznie nastąpi tzw. fikcja przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca będzie więc traktowany tak jakby złożył oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Zatem w przypadku odziedziczenia długów, jego odpowiedzialność będzie ograniczona do wysokości stanu czynnego spadku ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza.
Na temat długów spadkowych więcej dowiesz się w tym artykule: Kto jest odpowiedzialny za Długi Spadkowe?
Art. 1015 KC
§ 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
§ 11. Do zachowania terminu, o którym mowa w § 1, wystarcza złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.
§ 12. Jeżeli złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zezwolenia sądu, bieg terminu do złożenia oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie.
§ 2. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
