Wśród małżonków popularna jest chęć spisania testamentu wspólnego. Taki testament małżeński, w przypadku śmierci jednego z małżonków, miałby powodować przejście całego majątku na drugiego z nich. Jednakże testament wspólny będzie w świetle prawa nieważny. Istnieje sposób by osiągnąć ten sam skutek zgodnie z prawem. Z tego artykułu dowiesz się jak to zrobić.
Spis treści
Swoboda testowania
W polskim prawie kładzie się duży nacisk na zapewnienie każdej osobie tzw. swobody testowania, czyli umożliwienia zadysponowania swoim mieniem na wypadek śmierci wedle własnej woli. Kodeks cywilny wprost wskazuje, że testament należy tak tłumaczyć, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy (art. 948 § 1 KC). Ta swoboda ma jednak pewne ograniczenia. Jednym z nich jest zakaz sporządzania testamentów wspólnych.
Nie można napisać wspólnie testamentu
Obecnie obowiązujące przepisy nie umożliwiają sporządzenia prawnie skutecznego testamentu wspólnego, tj. takiego w którym znalazłyby się rozrządzenia dotyczące majątku więcej niż jednego spadkodawcy. Testament taki będzie bezwzględnie nieważny. Nie ma przy tym znaczenia czy będzie to testament własnoręczny czy też notarialny (aczkolwiek w tym przypadku notariusz powinien zwrócić uwagę na jego wadliwość i go nie sporządzać). Zakaz ten dotyczy w istocie niedopuszczalności połączenia oświadczeń ostatniej woli dwóch lub więcej osób w jednym dokumencie. Innymi słowy bezwzględnie nieważny będzie testament sporządzony przez dwie osoby i przez nie podpisany.
Zakaz ten uzasadnia się występowaniem wielu trudności, które mogą się z tym wiązać. W szczególności wskazuje się na ryzyko, że wola spadkodawcy nie będzie w pełni zrealizowana z uwagi na fakt jej powiązania z wolą innej osoby. Przy czym zakaz ten ma zastosowanie wyłącznie do dwóch najpopularniejszych testamentów: własnoręcznych i notarialnych (więcej na ten temat w artykule: Jakie są rodzaje testamentów?).
Nieważność testamentu sprawia, że dziedziczenie odbywa się zgodnie z regułami przewidzianymi w Kodeksie cywilnym. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Dziedziczenie ustawowe, czyli kto dziedziczy gdy nie ma testamentu.
Prawidłowe rozwiązanie to dwa odrębne testamenty
Chcąc osiągnąć skutek testamentu wspólnego należy sporządzić dwa osobne testamenty. W koncepcji najczęściej stosowanej przez małżonków wygląda to tak, że żona sporządza testament, w którym do całego spadku powołuje męża, mąż zaś sporządza testament, w którym do całego spadku powołuje żonę. Potocznie określa się je jako testamenty wspólne.
Ciekawostka
W wypadku testamentu pisemnego (własnoręcznego) nieważny będzie testament zawierający rozrządzenia dwóch spadkobierców który został przez nich wspólnie podpisany. Jeśli jednak testament został napisany własnoręczne i podpisany, a pod nim został przez inną osobę napisany kolejny testament, który również został podpisany to uznaje się, że tak naprawdę powstały dwa testamenty własnoręczne. Mimo, że fizycznie znalazłyby się na jednym arkuszu papieru to w gruncie rzeczy byłyby to dwa osobne testamenty. Nie ma wówczas znaczenia, czy te testamenty (w znaczeniu dokumentu) dadzą się rozdzielić. Niemniej w przypadku zamiaru uporządkowania swoich spraw rekomenduję sporządzenie w pełni niezależnych testamentów, które nie pozostawią żadnych wątpliwości.
Przeczytaj także: Kiedy testament własnoręczny jest ważny?
Pamiętaj o swobodzie dysponowania własnym majątkiem
Wiesz już, że nie możesz sporządzić z kimś wspólnie testamentu. Każda osoba powinna napisać osobny testament, dotyczący wyłącznie jej. Sporządzając testamenty wzajemne należy mieć na uwadze, że każda osoba w każdej chwili, może swój testament odwołać oraz sporządzić nowy. Nie ma tutaj żadnych ograniczeń czasowych. Dlatego sporządzanie testamentów wzajemnych opiera się zawsze na zaufaniu wobec drugiej osoby. Po sporządzeniu takich testamentów każda z osób może dowolnie zmienić swoją decyzję. Może zatem wystąpić sytuacja, w której jeden z małżonków już następnego dnia odwoła swój testament i powoła do spadku kogoś innego. Co więcej, będzie to całkowicie zgodne z prawem.
Podstawa prawna
Kodeks cywilny: art. 942, 948.
