Ważny testament to taki, który jest sporządzony zgodnie z regułami przewidzianymi przez prawo. Dochowanie przewidzianej prawem formy jest kluczowe dla ważności testamentu. Kodeks cywilny wyróżnia sześć rodzajów testamentów. Podzielone są na dwie grupy: testamenty zwykłe oraz testamenty szczególne. Czym te testamenty różnią się od siebie?
Spis treści
Formalizm testamentu
Testament charakteryzuje się bardzo wysokim stopniem sformalizowania. By był ważny musi zostać sporządzony w formie przewidzianej prawem, z zachowaniem wszystkich wymogów ustawowych. W przeciwnym razie uznany zostanie za nieważny. Na szczęście przepisy dotyczące testamentów są rozbudowane i w sposób szczegółowy określają jego wymogi. Rodzajów testamentów jest kilka. Założeniem takiego ukształtowania (w odróżnieniu od dopuszczenia np. tylko jednej formy) jest ułatwienie prawidłowego wyrażenia swojej ostatniej woli.
Testament ma zawsze pierwszeństwo
Prawo spadkowe przewiduje jedynie dwie drogi odziedziczania majątku (dokładniej opisałem je w artykule Rodzaje dziedziczenia – na jakiej podstawie odbywa się dziedziczenie?). Dziedziczenie może odbywać się na podstawie ustawy lub na podstawie testamentu. Ten drugi ma zawsze pierwszeństwo. Kluczowe jest więc, by testament został sporządzony zgodnie z regułami przewidzianymi przez prawo. W przeciwnym razie może zostać uznany za nieważny (a więc tak jakby go nie było).
Testamenty zwykłe i testamenty szczególne
Polskie prawo przewiduje sześć rodzajów testamentów. Kodeks cywilny dzieli je na dwie grupy: testamenty zwykłe i testamenty szczególne. Ich funkcja jest jednak zawsze taka sama – wskazują komu ma przypaść majątek na wypadek śmierci (o tym co może zostać odziedziczone przeczytasz w artykule Co to jest spadek i co wchodzi w skład spadku?).
Testamenty zwykłe
Pierwszą kategorią testamentów są testamenty zwykłe, czyli:
- testament własnoręczny (tzw. testament holograficzny), czyli testament napisany samodzielnie na kartce,
- testament notarialny, czyli testament sporządzony przed notariuszem w formie aktu notarialnego,
- testament allograficzny (często mylony z testamentem ustnym) nazywany także testamentem urzędowym, gdyż polega na oświadczeniu przez spadkodawcę swojej woli przed odpowiednim urzędnikiem w obecności świadków – obecnie bardzo rzadko spotykany z uwagi na szereg formalności, które są wymagane by był ważny.
Te testamenty może sporządzić każdy kto ma pełną zdolność do czynności prawnych (w praktyce jest to więc każda pełnoletnia osoba, która nie została ubezwłasnowolniona). Ponadto nie ma ograniczeń czasowych co do ich sporządzenia i odwołania. Tak naprawdę najistotniejsze wśród wszystkich testamentów są testament własnoręczny oraz testament notarialny.
Testamenty szczególne
Drugą grupą są testamenty szczególne. Określenie to nie jest przypadkowe. Mogę one być sporządzone tylko wtedy, gdy wystąpią pewne szczególne okoliczności (odrębne dla każdego z trzech testamentów szczególnych). Testamenty szczególne ponadto są ważne jedynie przez określony czas. Co do zasady taki testament traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały jego sporządzenie. Testamenty szczególne to:
- testament ustny,
- testament sporządzony na polskim statku morskim lub powietrznym,
- testament wojskowy.
Testamenty te zostaną szczegółowo opisane w osobnych artykułach.
Który testament jest najlepszy?
Na pytanie który z wymienionych testamentów jest najlepszy nie ma jednej dobrej odpowiedzi. Zależy to przede wszystkim od okoliczności towarzyszących jego sporządzeniu. Przy testamentach kluczowa jest jednak chronologia. To znaczy, że najważniejsza jest zawsze wola wyrażona w ostatnim sporządzonym testamencie. Dozwolone jest przy tym odwołanie każdego z nich testamentem w dowolnej formie (np. można testamentem pisemnym odwołać lub zmienić testament notarialny). Praktyka pokazuje jednak, że forma testamentu ma istotne znaczenie w trakcie postępowania spadkowego. O ile testament notarialny jest niemalże niepodważalny pod względem autentyczności, to treść testamentu ustnego wywołuje zwykle wiele wątpliwości.
Podstawa Prawna
Kodeks cywilny: art. 949 – 955.
